In Nederland hebben de heksenvervolgingen in Roermond het grootste aantal slachtoffers geëist. In 1522 en 1525 werden er al mensen van hekserij beschuldigd en veroordeeld, maar veel later, in de jaren 1613 en 1614, werden hier tijdens een aantal grote procesreeksen maar liefst 75 van hekserij beschuldigde mensen verbrand.

​

Voor 1600 waren het zware tijden in de Zuidelijke Nederlanden. Het was oorlog tussen de Staatsen en de Spanjaarden. Het had jarenlang héél veel geregend, er waren overstromingen, de gewassen rotten weg en de prijzen waren hoog. In die tijd geloofde bijna iedereen in heksen en toverij als oorzaak voor zowat alles wat er mis kon gaan voor mens en samenleving.  De bevolking klaagde bij het gerecht als ze dachten dat zijzelf of iemand uit hun familie, hun vee, de melk of de gewassen ‘behekst’ waren en daar werd dan iemand van beschuldigd. Die beschuldigde kon het ‘onheil’ herstellen door zegening van de ‘betoverde zaken’, of, op zijn/haar beurt een proces aangaan tegen de aanklagers wegens smaad. Als de aanklacht bleef bestaan, volgde er een proces waarbij de aanklagers met bewijs moesten komen en de schade moesten aantonen met behulp van getuigen, een getuigenis van een man telde 2x een getuigenis van een vrouw 1x. De tortuur (ondervraging met martelingen) werd toegepast als de schuld al wel als bewezen werd gezien maar de beschuldigde nog niet bekend had. Die moest de toverij en het verbond met de duivel bekennen om veroordeeld te kunnen worden.

​

Zowel voor de kerk als voor de Staat was hekserij het ernstigste misdrijf dat er bestond, De beschuldigden mochten niet blijven rondlopen en doorgaan met hun duivelse praktijken. De Zuidelijke Nederlanden waren contrareformatorisch (opnieuw katholiek) en heel streng en recht in de leer. Priesters moesten ijverig zijn, gehoorzaam en celibatair. Nonnen mochten hun klooster niet uit. Protestantse boeken waren ketters en werden verbrand. En voor de gewone mensen gold: overspel en ongehuwd samenleven waren streng verboden.

​

Na 1609, tijdens het Twaalfjarige Bestand, werd het rustiger in deze streken. Er was nu rust om het probleem van de hekserij ècht aan te pakken: wereldse en kerkelijke overheden gingen zélf op onderzoek uit. Dat heeft geleid tot de grote reeks heksenprocessen en veroordelingen in 1613 en 1614.

De vermeende heksen werden beschuldigd van een verbond met de duivel en tijdens de verhoren, de ‘scherpe examinatie’, werden ze gedwongen om namen te noemen van andere heksen die aan de heksensabbat hadden deelgenomen. Hoe je tot bekentenissen kon komen, stond beschreven in De ‘Heksenhamer’, hèt handboek dat gebruikt werd door de rechtbank. Dit boek, in 1487 geschreven door Heinrich Kramer, was gebaseerd op de geschriften van paters dominicanen, en was bestemd voor de Inquisitie. In dit verschrikkelijke handboek wordt de heksenwaan aangevuld met extreme vrouwenhaat. De slachtoffers van de heksenvervolgingen van 1613 en 1614 waren hoofdzakelijk vrouwen (90%)

 

Op ‘hekserij’ stond de doodstraf. Bovendien werden de bezittingen van de veroordeelden meestal in beslag genomen, waardoor overgebleven familieleden berooid achterbleven. Na het najaar van 1614 kwamen er geen nieuwe processen meer, maar de sfeer van angst en de nasleep van deze zware geschiedenis heeft nog lang voortgeduurd. In Roermond vonden de terechtstellingen plaats op het hoogste punt van de Galgenberg, waar nu de Kepelse Meule staat met vlakbij, aan de weg een monument ter herinnering aan de heksenverbrandingen.

Theatermakers Achterhoek speelt ‘De Heks van Almen’ in het nabij gelegen Kruiswegpark.

​

De voorstelling vormt een levend monument van eerherstel voor de onschuldig veroordeelden.

Hieronder volgt de lijst met namen van terechtgestelden zoals wij die hebben kunnen vinden.*

 

Trijn van der Moelen

een vrouw

een vrouw

Eva Wennemekers van Kempen

en haar dochter Grijetgen

Merrie Duyven

Truij van Kirckhoven

Mett van Asenraed

Trincken Melers alias Giesen

Trincken Jegers

Syken Daggen

Elberte Opthen

Thoren van Melick

Geert van Melick

Trijnken Wulms

Hendrik Bijns van Melick- de Kuiper

Merrie Danen

Trijnken Pijpers-Essers opten Schuitenberg

Jan Reijnen van Melick

Trincken Passers

Greet IngenWaterschey van Melick

Peedtgen Holtsnijders van Swalmen

Naele van Kercken-Mussen

Stijkcken van Ass

Stijn van Kessel

Gredtgen Holtsagers

Trijn Vuylmans

Trijnken van Momffort

Leonard Esschers van Ophoven

Trincken Puijs van St JansCluijss

en haar dochter Merrijken van Monffert

Trijn Gulickers van Herkenbosch

Trijncken Kan van Melick

Ien Linssen Aben van Swalmen

Neel, de vrouw van Corst van Oil

Meester Hans Lodewich

Jen Bessemeker van Neer

Trincken Schans-Thysens

Peter Paes

AlithLeemkuyl- Ruyters

Gritgen Vretgens

en haar dochter Beel Vretgens

Merriken Celissen

Jennicken Potten alias Neelen

Mericken Brunen

Grieth Ploenis

Alheidt Werners alias Schaecks

Merie Werners alias Schaecks

De vrouw van Joris Peterssen van Assenraad in de Steeg

Grietgen Ceelskens

Guel Toets

Alheidt Ingen Hulss

Classchen Lambrichts

Nees Pitswinckell

Enken Rutthen

Jen Haspels

en haar dochter Hill

Naelcken van Helden-Coenckens

Tryn van Vierssen alias van Eyck

Itgen van Kerckhoven alias op de Camp-Wahen van Neer

Quiss van Assenraedt,

mogelijk ook zijn vrouw

en zijn dochter

Catharina Bernarts

Idgen Wangen

Hendrik Custers

Wijnke Joncke Jonckbloets

​

* Bron: Nederland Betovert, Marijke Grijswit-Hofstra en Willem Frijhoff en Spiegel van Roermond, artikel Kroniek van het Heksenjaar 1613/1614, Gerard van de Garde en Charlotte Ruys-Janssen