
Programma
De Heks van Almen

De heksenvervolgingen hebben grote invloed gehad op de ontwikkeling van onze maatschappij en de positie van vrouwen daarin. Theatermakers Achterhoek zoekt naar het licht in dit gruwelijke verhaal door verleden en heden te mengen. Een must see voor iedereen met een vrije geest.
Na het succes van de afgelopen 5 jaar trekt ‘De Heks van Almen’ weer door het land naar verschillende locaties. Inmiddels hebben we de voorstelling al 107 keer succesvol gespeeld. In 2025 spelen we de voorstelling in Harlingen, Rosmalen, Deventer, Hilversum en 's-Heerenberg.
Het verhaal
In 1472 werd op het kerkplein in Almen de eerste vrouw in Nederland levend verbrand onder beschuldiging van hekserij. Theatermakers Achterhoek maakte een theatervoorstelling over deze onvoorstelbare gebeurtenis.
Als Aleyda in haar eigen huis wordt opgepakt en meegesleurd naar een bedompte kerker in Zutphen heeft zij geen idee wat de reden van haar vasthouding is. Pas wanneer haar dochter Greetje haar komt opzoeken wordt het duidelijk: Aleyda, de eigenzinnige vrouw die haar kennis van geneeskrachtige kruiden gebruikt bij haar werk als vroedvrouw, wordt verdacht van hekserij.

Manja Bedner schrijfster, actrice
Pleun de Roode actrice
Myrthe van der Mullen viool
Julia Bedner viool
Rodo Nijhoff altviool
Gied van Oorschot cello
Heleen Verburg regisseuse, dramaturge
Bruun Kuyt repetitor
Ilan Bedner componist
Julia Bedner mede-tekstontwikkeling
Marloes IJpelaar mede-tekstontwikkeling
Elsje August de Meijer historisch advies
Jacobus Trijsburg historisch advies
Elvire Trijsburg kostuum
Noa Broodman decor
Peter Bedner decor
John Hogenkamp theatertechniek
Dion Schuddemat theatertechniek
Niels Groenouwe podiumtechniek
Merlijn Bedner podiumtechniek
Micha Wiertz podiumtechniek
Guus Krieger podiumtechniek
Rob van Hilten zakelijke leiding
Manja Bedner, Claartje Scholte productie
Hanneke Huurnink grafische vormgeving
Bureau Onwise online marketing
Vincent Tollenaar fotografie
Mendel Hardeman trailer
Julia Bedner, Roseanne Trijsburg lespakket
Edith Kostelijk merchandise
Hanneke Huurnink merchandise
Koen Defeyn merchandise
Met dank aan:
Eline van Nes, Stichting Reunite, Cultuurfonds Den Bosch, Irmgard Cottaar en alle vrijwilligers
Teunard van der Linden, Eerde de Vries, Harm Zwart, Tiny Glashouwer, Stichting Dom van Almenum, Jubileumgroep 250 jaar Grote Kerk Harlingen, en de Werkgemeenschap van kerken in Harlingen en vrijwilligers. Het Kamertheater Almen, Het Woud der Verwachting, Kapel op ‘t Rijsselt, Aebele Trijsburg, Manon Vonkeman, Bryan Hokkeling, Frank Willaert, Jan Klein Teselink, Chris Klein Nengerman, Miel de Rooy, Hetty Broeders.
Theatermakers Achterhoek
De samenwerking van oude rotten in het vak met jonge getalenteerde mensen is een bron van inspiratie en plezier gebleken bij het maken van deze productie. Dat wij met deze voorstelling aandacht mogen besteden aan deze traumatische periode in de geschiedenis en Aleyda en andere slachtoffers van de heksenvervolgingen eerherstel kunnen geven, raakt ons diep.


Ontstaan en Ontwikkeling van de Voorstelling
In zijn gedicht ‘De Hoofdige Boer’ schrijft de Achterhoekse dichter Staring:
“Van toen de meid per bezemstok, Den schoorsteen uit daarover trok, Tot, na verloop van eeuw en dag, De Tooverkunst begraven lag.”
Mr. Elsje August de Meijer, inwoonster van Almen, kwam erachter dat deze dichtregels gaan over Aleyda, huishoudster van de pastoor. Zij werd in 1472 in Almen opgepakt en als eerste vrouw in Nederland veroordeeld tot de brandstapel wegens toverij. (In die tijd heette het toverij. Pas later begin 17e eeuw begon het woord hekserij in Nederland in gebruik te raken.)
Toen Manja Bedner, schrijfster van het stuk, hoorde over deze verschrikkelijke gebeurtenis in haar dorp, bracht dit een enorme schok teweeg. Het idee om van Aleyda’s verhaal een voorstelling te maken liet Manja niet meer los. Zij begon met het verzamelen van materiaal en kennis. Haar vriendin en collega bij Theatermakers Achterhoek, schrijfster/regisseur Heleen Verburg was hier vanaf het begin nauw bij betrokken.
Link naar het heden
Tijdens het onderzoek werd het steeds duidelijker dat de gevolgen van de heksenverbrandingen nog steeds invloed hebben op vrouwen in de huidige maatschappij – gaan staan voor je eigen talenten en krachten, je uit durven spreken – het zijn onderwerpen waar vrouwen nog steeds veel mee worstelen. Toen het verband met de heksenvervolgingen zo duidelijk naar boven kwam, werd het niet alleen een stuk over de historische gebeurtenis, maar ontstond de link naar het heden.
Eerherstel en heling
Eerherstel voor Aleyda en allen die haar volgden. Dat was ons eerste doel met de voorstelling. Bewustwording en heling creëren voor dit diepe trauma, kwamen daar al snel bij. Vanuit Manja’s andere werk met familie- en systeemopstellingen weet zij wat een diepe invloed en heling deze methode kan bewerkstelligen. Daarom hebben we dit toneelstuk, dat gaat over een diep trauma van ons huidige systeem geschreven met behulp van opstellingen. In de voorstelling zijn er meerdere verwerkt. Systeemopstellingen gaan over hoe mensen elkaar beïnvloeden, hoe onverwerkte trauma’s - in een familiesysteem - doorgegeven worden aan volgende generaties. Vaak onbewust, van ouder naar kind en generatie op generatie. Dat levert problemen op als de pijn geen plaats krijgt en niet mag worden gevoeld, zo kunnen bijvoorbeeld oorlogservaringen generaties lang doorwerken in families. In ‘De Heks van Almen’ maken we voelbaar en inzichtelijk hoe de heksenvervolgingen nog doorspelen in de huidige maatschappij. En we bewegen over een weg van heling en verlichting.
Bijzondere ontwikkelingen
Vanaf het begin is de weg die wij zijn gegaan met de ontwikkeling van ‘De Heks van Almen’ bijzonder. Alsof de voorstelling zichzelf vormt. Aleyda -de vermeende heks- was de dienstmaagd van de pastoor en woonde bij hem op de pastorie. De oorspronkelijke tekst was geschreven voor Aleyda en een vriendin uit het dorp. De tekst was al helemaal af toen een bevriend historicus, Jacobus Trijsburg, onverwacht op ingrijpende nieuwe informatie stuitte. In de archieven van het Bisdom Utrecht trof hij een document aan, waaruit blijkt dat de pastoor Henricus ten Nijenhave en zijn ‘dienstmaagd’ Aleyda een buitenechtelijk kind hadden, waar de pastoor in 1450 absolutie voor had gekregen. Ten tijde van de verbranding hadden Aleyda en de pastoor dus een volwassen dochter! Dit gegeven was dusdanig ingrijpend dat Manja besloot de tekst te herschrijven en dat daarmee de première werd uitgesteld. De rol van vriendin maakte plaats voor die van de dochter van de vermeende heks.
We ontwikkelden de tekst verder door, samen met actrice Marloes IJpelaar, die de rol van dochter Greetje speelde. Toen Marloes door onverwachte omstandigheden de voorstelling moest verlaten, nam Manja’s eigen dochter Julia de rol van Greetje over, waarmee de tekst en de rol van de dochter in de tweede akte weer verder ontwikkelden. Sinds 2024 speelt Pleun de Roode de rol van Greetje.
Première 16 augustus 2020
Alles was klaar voor de start toen het coronavirus roet in het eten gooide. De première werd voor de tweede keer verplaatst en er moest een nieuwe locatie worden gevonden, aangezien het Kamertheater – onderdak van Theatermakers Achterhoek – te klein is om het publiek op voldoende afstand te kunnen ontvangen. Daarom ging het stuk dankzij het coronavirus in première op het kerkplein in Almen, de plaats van de oorspronkelijke executie van Aleyda.
De ree, symbool van onschuld

Doe mee met de Crowdfunding
Dankzij de doorlopende crowdfunding is het tot nu toe gelukt om de voorstelling verder te spelen sinds 2020 tot nu. Klik op de knop en steun de voortgang van de voorstelling met een door jou gekozen bedrag. Wil je toch liever zelf een bedrag overmaken via de bank? Dat kan natuurlijk ook. Je kan een bedrag overmaken op de rekening van:
Stichting Theatermakers Achterhoek te Almen NL 26 TRIO 0379 6174 12
Jouw donatie is aftrekbaar! Wij hebben een culturele ANBI-status. Particulieren trekken giften voor 125% af, ondernemers voor 150%. Meer informatie hierover kun je vinden op de website van de belastingdienst.