De Amersfoortse heksenprocessen vonden plaats van 1591 tot 1595. Circa 28 vrouwen èn mannen werden in die periode van hekserij beschuldigd. Van deze groep vonden in totaal 10 mensen de dood, hetzij door zelfmoord, hetzij door wurging en verbranding.
TMA heeft inmiddels ondervonden dat in iedere plaats waar heksenprocessen zijn gevoerd andere omstandigheden voedingsbodem waren van de beschuldigingen. In Roermond, onderdeel van de tournee in 2022, voerde de kerk de boventoon, in Oost-Groningen ging het vooral om plaatselijke politiek en in Bredevoort werd de heksenjacht voortdurend opgehitst door één individu.
Wie zich in de verhalen van Amersfoort verdiept, valt van de ene verbazing in de andere. Als reden voor de beschuldigingen passeren een ongekend aantal wonderbaarlijke voorvallen de revue, het zijn verdachtmakingen die je ronduit onzinnig zou kunnen noemen. Mensen vallen ten prooi aan een atmosfeer van roddel en achterklap, enkele personen en zelfs hele families worden tot in het absurde getreiterd en achtervolgd. Het doet denken aan een soort cancelling avant la lettre. Cancelling is tegenwoordig aan de orde van de dag en in geval van het cancellen van vrouwen kan vaak een directe link naar de heksenvervolgingen worden gemaakt. Dit mechanisme wordt in de voorstelling uitgebreid uitgelicht en het ligt voor de hand om daar juist in Amersfoort nog specifieker op in te gaan.

 

De Elleboogkerk

Een ander interessant gegeven in Amersfoort is de speellocatie. De prachtige, aan het water gelegen, Elleboogkerk kijkt min of meer uit op de brug die in de volksmond de Heksenbrug genoemd wordt. Het verhaal gaat dat op deze plaats vrouwen die van hekserij werden verdacht, in het water werden gegooid om te onderzoeken of ze bleven drijven: de waterproef. Bleven ze drijven, dan waren ze ‘gewogen en te licht bevonden’ en dus een heks, want heksen waren toch zo licht dat ze op bezemstelen konden vliegen. Veel vrouwen bleven drijven, want door de wijde rokken bleef onder die kleding vaak een luchtbel zitten. Sommige vrouwen bedachten daarop een trucje: zij naaiden stenen in hun rokken. De vrouwen verdronken namelijk liever dan dat de hele familie te schande werd gemaakt. Hoewel waterproeven zeer zeker werden voltrokken, is het niet zeker of ze daadwerkelijk bij de Heksenbrug hebben plaatsgevonden, maar het feit dat deze naam nog steeds zo alom gehanteerd wordt, maakt het gegeven toch belangrijk en interessant genoeg om te gebruiken voor de voorstelling in Amersfoort.

​

De voorstelling vormt een levend monument van eerherstel voor de onschuldig veroordeelden.

Hieronder volgt de lijst met namen van slachtoffers zoals wij die hebben kunnen vinden.**

​

Maria Dircxz, 1591 (gewurgd en verbrand)

Neele, dochter Maria Dircxz, 1591 (gewurgd en verbrand)

​Kleindochter Maria Dircxz, 1591 (gewurgd en verbrand)

Willemtgen Stevensdr., 1593 (doodstraf)

​Geertruy Damen, 1593 (gewurgd, daarna verbrand)

​Margriet Willems, 1595 (gewurgd en daarna verbrand)

​Volckert Dircxz, 1595 (half gewurgd en verbrand)

Hedrinkje Volckertsdr., 1595 (half gewurgd en verbrand)

Anthonis Cornelis Bulck, 1595 (half gewurgd en verbrand)

​Maria Barten, 1595 (half gewurgd en verbrand)

Neel Pousen, 1590 (geen uitspraak*)

Reyer vr.Folkert, 1591 (geen uitspraak*)

Neel Elbers, 1591 (geen uitspraak*)

Geertgen, dochter Neel Elbers, 1591 (geen uitspraak*)

Lijsgen vr. Jacob Gerrittsz, 1591 (geen uitspraak*)

Wichemoet Suers, 1593 (geen uitspraak*)

Jannetge Pots, 1593 (geen uitspraak*)

Maria Christiaans, 1595 (geen uitspraak*)

​Jacob Pots, 1595 (geen uitspraak*)

Lambert Pots, 1595 (geen uitspraak*)

Grietje Seghers, 1595 (met gebroken nek in cel gevonden)

 

*Vaak is er geen uitspraak gedaan omdat de van hekserij verdachte persoon is gestorven tijdens martelingen of door de slechte omstandigheden in de cel. Ook pleegden meerdere slachtoffers zelfmoord. Dit werd gezien als een bekentenis.

*** Bron: Nederland Betovert, Marijke Grijswit-Hofstra en Willem Frijhoff

​

Hier vind je meer informatie over de verhalen.

​